In oktober 2018 reikt de gemeente Weert weer de Erfgoedprijs Weert uit. Het thema van dit jaar is de 'Erfenis van Van Horne’. Hieronder staan de zes genomineerde initiatieven. De winnaar wordt bekend gemaakt op vrijdag 26 oktober 2018 om 16.00 uur in Bibliocenter Wilhelminasingel 250 in Weert. U bent van harte welkom hierbij aanwezig te zijn.
Dat kan nog tot en met zondag 21 oktober.
Aan het einde van deze pagina kunt u uw stem uitbrengen.
De Aldenborgh was het eerste versterkte huis/burcht van de Graven van Horne, gebouwd omstreeks 1250. In de 15de en 16de eeuw was dit het bestuurscentrum van de macht in deze (grensoverschrijdende) regio. De Paterskerk is de dynastieke kerk van de graven van Horne.
Graaf Jacob I van Horne (1433-1488), heer van Altena, Kortessem, Montigny, Weert, Wessem, Bocholt, Cranendonck en Eindhoven schonk dit kasteel in 1461 aan de Minderbroeders Franciscanen. Hij liet in de periode 1455-1461 een nieuw kasteel de Nijenborgh in Weert bouwen. In 1471 besluit hij als kloosterling in te treden bij de Minderbroeders Franciscanen.
Graaf Jacob I van Horne (1433-1488) ligt samen met zijn zoon Graaf Jacob II van Horne (1471-1501) begraven in een grafkelder in de huidige zijbeuk van de Paterskerk.
Ook Graaf Jan van Horne (1531-1540) broer van Graaf Jacob III is begraven in de Paterskerk en wel op het hoogkoor. Graaf Jan is de stiefvader van Philips de Montmorency (1525-1568), Graaf van Horn en Heer van Weert. Waarschijnlijk ligt ook Philips de Montmorency begraven in de Paterskerk. Vermoedelijk is hij bijgezet in de grafkelder van Graaf Jacob I en Graaf Jacob II.
Van slechts 13 van de 57 middeleeuwse kloosters in Nederland is de kerk bewaard. Acht kerken worden nog voor de eredienst gebruikt, waarvan de Paterskerk in Weert de enige middeleeuwse kerk is die door de oorspronkelijke orde, de Minderbroeders Franciscanen, wordt gebruikt. Klooster en kerk werden genoemd naar de H. Hiëronymus, patroonheilig van de graven van Horn.
Om de herinnering aan de graven van Horn hoog te houden is onlangs een schilderij van Cor van Geleuken opgehangen in de Paterskerk met daarop alle graven van Horn. Ook werden er in het jubileumjaar diverse exposities aan gewijd in deze kerk.
Bekijk de film
De venerabele Broederschap van de Miraculeuse Onse Lieve Vrouwe tot Weert is een levende herinnering aan middeleeuwse tradities en gebruiken. Niet alleen gaat dit terug tot de tijd van de heren van Horne, de broederschap werd in 1404 zelfs gesticht door Willem III, heer van Horne (en pastoor Willem van Cranendonc). Zij werd opgericht om de devotie tot Maria te bevorderen. Ook was het lidmaatschap een soort uitvaartverzekering: de leden legden 1 gulden in waarmee de uitvaart werd betaald. De leden, zowel mannen als vrouwen, werden geacht voor elkaar te zorgen.
Onderdeel van de Mariadevotie zijn vieringen van Mariafeesten, het bidden van de rozenkrans en het houden van processies, zoals met Maria Tenhemelopneming (15 augustus), maar ook de Sacramentsprocessie. De Sacramentsprocessie is een traditie die terug gaat tot de 13e eeuw. Sinds enkele jaren is deze traditie weer nieuw leven ingeblazen in Weert. Op Sacramentsdag, de 2e donderdag na Pinksteren, trekt dan een kleurrijke devote stoet door de binnenstad van Weert. Daarbij nemen ook andere broederschappen uit bijvoorbeeld Susteren, Wijck, Dordrecht, Den Bosch en Delft deel, maar ook schutterijen en harmonieën.
In het Van Hornejaar speelt Weert een rol in de eerste aflevering van de televisieserie ‘80 jaar oorlog’. De terechtstelling van Philips de Montmorency, de laatste graaf van Horne, is van betekenis geweest voor de vaderlandse geschiedenis. De NTR maakte vorig jaar tijdens de Sacramentsprocessie opnames voor deze aflevering, die op 28 september werd uitgezonden. De Mariadraagsters en Broedermeesters zijn prominent in beeld gebracht.
Met al haar activiteiten houdt de Broederschap de tradities uit de tijd van de heren Van Horne in stand en brengt ze midden in de maatschappij. Daarmee vormt ze tot vandaag de dag de erfenis van Van Horne.
“… Martien de stadsgek rende voor ons uit, de Oelemarkt over, naar links de Schoolstraat in….. even plotseling als hij weg was gerend stopte hij bij een huis aan de linkerkant… Daar, bij nummer 14 , begon hij een verhaal te vertellen. Over de bijzondere stenen waarop dit huis gebouwd is! De fundering bestaat namelijk uit brokstukken van het kasteel van de graaf van Horne!! Grijze stenen waarop nog duidelijk de krullen en lijnen te zien zijn, die ooit de poorten of muren hebben versierd. Stukken steen met een bijzondere herkomst! De kinderen luisterden ademloos….!”
Dit tafereel speelde zich af in de twee weken dat ‘In het spoor van Graaf Philips’ in Weert plaats vond. Een wandeltocht voor scholieren uit de regio Weert tussen 8 en 12 jaar. In kleine toneelstukjes werd aan hen het leven van graaf Philips verteld, op historische plekken in Weert. De toneelspelers stonden verspreid door Weert op plekken waar ook Philips van Horne ooit geleefd heeft en zijn sporen heeft achtergelaten. In toneelstukjes, liedjes, en interactie met de kinderen en hun begeleiders werd de geschiedenis levend gemaakt.
De tocht begint in het stadpark, waar de minstreel in zijn lied vertelt over wie Philips was en kinderen het stuk meezingen. Een stukje verderop komt Philips zelf in de koets aangereden, vertelt zijn levensverhaal, zelfs tot en met de onthoofding! De tocht gaat verder, om de hoek aan de kasteelpoort staan Krelis en Barbe. Hij met zijn hoofd in het schandblok, zij jammerend en klagend ernaast. De oogst is mislukt, dus kunnen zij de tienden niet betalen, de belasting die ze verplicht zijn aan Philips af te dragen… en dan is Philips niet mild!
Vanaf de Oelemarkt neemt de stadsgek Martien de kinderen rennend en joelend mee naar het huis met het bijzondere fundament. Komend uit de Schoolstraat worden ze langs de stadsmuur meegenomen door een bange vrouw, weggevlucht voor het oproer van de Beeldenstorm. Verderop belanden de kinderen in de Maasstraat toch middenin de Beeldenstorm die in de tuin van de Zusters Birgittinessen helemaal uit de hand loopt: er vindt een handgemeen plaats tussen groepen Protestanten en Katholieken. Gelukkig wordt door ingrijpen van een doortastende soldaat de ruzie gesust… Na nog een feestelijk tafereel met heraut, narren, een markt en vuurdansers bij de Martinuskerk eindigt de tocht in het Bibliocenter bij Reinout, de schrijver.
Deze anekdote op de bijzondere plek in de Schoolstraat staat voor mij symbool voor de betekenis van erfgoededucatie voor de stad Weert. Onze geschiedenis is gebouwd op de brokstukken van de van Horne dynastie. Brokken die een fundament hebben gelegd voor het moderne Weert, maar die in de loop der tijd onzichtbaar zijn geworden.
Het nieuwe huis is mooi, van alle gemakken voorzien, maar zonder fundament stond het er niet! Iedereen loopt aan deze brokstukken voorbij. Niemand weet nog waar ze vandaan komen, van wie ze waren, waarom ze nu juist op deze plek te zien zijn…. Waarom is Weert zoals het is, zijn we wie we zijn?
Een stevig en goed onderhouden fundament is de basis voor welk gebouw dan ook, zo is ook de kennis van onze culturele en historische fundering belangrijk voor ieders leven in het Weert van nu!
Allemaal zijn wij reizigers in de tijd, en maken deel uit van een stukje Weerter geschiedenis. Als je ook maar even in het hoofd kon kijken van Philips van Horne wat hij in het laatste half uur van zijn leven in een flits gedacht zou kunnen hebben is het mogelijk dat hij dacht: Eens ga ik terug naar Weert.
Mijn heer waar zal ik dan rusten?
Onder een bankje aan de stadsmuur in de Abdijtuin, waar ik veel gepraat heb met Lamoraal van Egmont over hoe het verder moet met Weert.
Op Nijenborgh waar ik tot voor kort veel gesproken heb met mijn vrienden Willem van Oranje en Graaf van Egmond over deze moeilijke tijd.
Of toch maar in het midden van de grote Kerk of Paterskerk omdat ik een warm hart heb voor het katholieke geloof.
Nu in mijn laatste uur dat ik hier mag verblijven op den aarde midden op het schavot kan ik me verenigen met deze gedachte en rust vinden.
Ook Philips was een tijdreiziger, hij was Weertenaar in een andere tijd. Na de onthoofding van Philips op 5 juni 1568 te Brussel duurt het tot 23 juni voordat Graaf Philips terug was in Weert. Het duurde 18 dagen, dat weten we inmiddels. Maar waar is Philips van Horne begraven, in de Stadskerk of Paterskerk, op Nijenborgh, in de tuin van Abdij Maria Hart of……….? Wie zal het zeggen, wellicht zal de toekomst het leren en wordt duidelijk wat ook Philips als laatste gedacht zou kunnen hebben en wellicht ook toen niet wist.
Tegenwoordig duurt zo’n reis nog geen 2 uur, afstanden zijn heden ten dage niet echt een belemmering meer. Wonen in een bepaalde plaats is voor veel mensen niet meer relevant. Je kunt immers in een halve dag overal komen in Nederland. Maar hoe komt het dat veel Weertenaren toch weer terug naar Weert gaan of willen gaan? Stammen wij allemaal af van Philips van Horne? Eens ga ik terug naar Weert.
Als je nu op een prachtige zonnige dag door Weert loopt of wandelt en kijkt naar een gebouw, straat of school dan zie je overal Philips van Horne. Er zijn veel plekken, objecten en gebouwen in Weert die door prachtige verhalen en anekdotes verbonden zijn met Philips van Horne. De “erfenis” van een belangrijk historisch persoon wordt vaak verbonden aan één gebouw, kerk of zelfs een kasteel. In dat geval doe je Philips van Horne en alle plekken in Weert, die dan niet tot “de erfenis van van Horne” behoren, veel te kort. Waardoor het verhaal van de van Horne Dynastie op den duur verstomt. De erfenis van Philips van Horne dient allesomvattend en blijvend te zijn.
Weert, Van Hornestad met het Kwartier Van Horne.
Het “Van Horne Kwartier“, bestaande uit Nijenborgh, Martinuskerk, Aldenborgh en Abdij Maria Hart, als de ”Erfenis van Van Horne”. Philips bracht zichzelf in zijn laatste overpeinzingen terug naar zijn kwartier in Weert: Eens ga ik terug naar Weert.
(auteur John van Dinther)
De fokpaardendag van Weert heeft zijn oorsprong te danken aan de welwillendheid van de bekende graaf Philips van Montmorency of Philips van Horne, heer van Weert, die in 1568 tezamen met Graaf Lamoraal van Egmond in Brussel werd onthoofd op last van Alva.
In ‘Schetsen uit de geschiedenis van het land van Weert’ van A. Mertens en J. Henkens uit 1956, lezen we op blz. 53: “Door het volk van Weert werd er over geboomd dat Weert ten achter was omdat men geen paardenmarkt had. In een café Bij Kobus op de Oelemarkt had men tot twaalf uur gekaart. Toen men ophield zei Henniske: Sapperdjen, zal d’r nou van peersmerntj niks kome? Er werd besloten een laatste pittige brief te schrijven aan de vroede vaderen van Jennemetieske. Kobus’ zoon zou deze de volgende dag bij de stedelijke regering brengen. Hij kwam in handen van de toenmalige heer van Weert, Graaf Philips van Montmorency. Deze overwoog de zaak met schout en schepenen en in 1563 kreeg Weert 3 paardenmarkten.”
Voor Weert betekenden deze markten heel wat. Zij droegen bij aan de groei van de stad en zorgden voor veel vertier. Van die drie paardenmarkten is er maar één blijven bestaan, de huidige Fokpaardendag Weert. In 1821 werd door de gemeenteraad een vaste datum ingesteld. Voortaan zou de paardenmarkt op 13 maart plaatsvinden. In 1958 werd de datum gewijzigd en wel in die zin dat de markt steeds op een zaterdag zou zijn, namelijk op 13 maart of de zaterdag daarna. Daardoor ging de paardenmarkt samenvallen met de weekmarkt. In 1952 werd door de gemeenteraad besloten om de markt uit te breiden met een jaarmarkt en tractoren. Later werden hier nog ruitersportartikelen aan toegevoegd.
In 1958 werd de Paardenmarkt nieuw leven ingeblazen door er een fokpaardenmarkt van te maken. Vanaf dat moment werden er paarden voorgebracht en door een deskundige jury beoordeeld. Hiermee werd ook nog een hoger doel bereikt, namelijk het op een hoger peil brengen van de paardenfokkerij in het Land van Weert. Om dit initiatief uit te werken werd een nieuwe vereniging opgericht, de Vereniging Fokpaardenmarkt Weert. In 1997 ontving het bestuur van de Vereniging de penning van verdiensten van de gemeente Weert. Toen werd namelijk de 40ste fokpaardenmarkt georganiseerd. In 2003 is de Vereniging overgegaan in een stichting, de Stichting Fokpaardendag Weert.
De Stichting Fokpaardendag Weert houdt de traditie van de jaarlijkse Weerter Fokpaardendag in stand. Zij benadrukt het oorspronkelijk agrarische karakter van Weert en vertelt en is een onderdeel van de geschiedenis en cultuur van de stad Weert. De Stichting organiseert een unieke voorjaarskeuring in de binnenstad van Weert waar drie verschillende rassen (Shetlandpony’s, Haflingers en Nederlandse Trekpaarden) worden gekeurd door professionele juryleden en waarbij specifieke aandacht besteed wordt aan de jeugd. De Stichting is en biedt een podium aan de paardensector en bedrijven van Weert en omstreken om zich te profileren en te promoten.
De Sint Martinuskerk is het historische en eigentijdse middelpunt van Weert. Een prachtige, monumentale kerk met haar markante toren waar iedere Weertenaar trots op mag zijn. Boven het ingangsportaal van de kerk is een beeldhouwwerk met een afbeelding van de heilige Martinus aangebracht die zijn mantel deelt met een bedelaar. Minder in het oog vallend is dat het beeldhouwwerk bekroond is met het wapen van de Van Hornes. Een sprekend wapen met de drie hoorns. Dit wapen geeft in mijn visie goed en voor iedere voorbijganger zichtbaar de band tussen de (katholieke) bevolking van Weert en de Van Hornes aan.
U kunt tot en met zondag 21 oktober 2018 stemmen op deze nominaties.
Gebruik de link Breng uw stem uit
Op papier stemmen kan ook. Geef uw stem dan door aan de service- en informatiebalie in het stadhuis of stuur deze (zonder postzegel) naar Gemeente Weert, Antwoordnummer 1200, 6000 VB Weert onder vermelding van 'Erfgoedprijs'.
Oproep nominatie Erfgoedprijs 2018
De Erfgoedprijs 2017 gaat naar de Aldenborgh
De Erfgoedprijs Weert 2017 gaat naar 'Sinti', de geschiedenis van de woonwagenbewoner, met 437 stemmen.
Lees verder >>>
Omdat er zowel voor het Bakhuis Stramproy als de Vier Jaargetijden evenveel stemmen zijn uitgebracht, zijn beide initiatieven tot winnaar uitgeroepen.
Lees verder >>>
Meer informatie over de activiteiten in oktober staat op de webpagina Maand van de Geschiedenis 2018.
Geplaatst maandag 8 oktober 2018