De ‘Tiendschuur’ als achtergrond voor een vliegtuigcrash in 1944
GAW Beeldbank nr. A7064
( Foto Jos. de Haan)
GAW Beeldbank nr. A7064
( Foto Jos. de Haan)
Het gebouw op deze foto staat begin 2015 wederom volop in de belangstelling. Het voornemen tot sluiting van Gemeentemuseum De Tiendschuur aan de Recollectenstraat, want daar gaat het over, staat namelijk op de politieke agenda.
De oudste - tot nu toe - bekende foto van het gebouw in het archief aanwezig, is deze foto uit 1944, waarop we het gebouw op het achterplan bijna volledig in beeld zien. Niet dat het de fotograaf om het gebouw ging. Onderwerp van het vastleggen voor het nageslacht was de ‘rommel’ die net achter de muur van een van de statige herenhuizen aan de Biest ligt. Die rommel namelijk zijn de resten van een Duitse nachtjager He 219, die in de avond van 11 april 1944 neerstort in wat toen volkstuintjes waren. Dat is ook kort achter het woonhuis van de NSB-burgemeester Rösener Manz (zien we de tuin van zijn woonhuis?).
Op dat moment is het de woning van de afgezette burgemeester Willem Kolkman. Daarmee is hij de oudste bekende bewoner van het pand dat qua bouw uit vroeger tijden dateert, maar waarvan de bouwgeschiedenis helaas slechts fragmentarisch bekend is. In het bouwarchief, nagenoeg compleet vanaf 1920, is er niets over te vinden.
In elk geval weten we dat het in 1918 bezit is van de familie Beerenbrouck. Als koper van het kasteel met omliggend land in 1841 heeft Louis Beerenbrouck, ooit burgemeester van Weert, ook dit gebouw verworven. In 1918 koopt Lucien Dor, een van de oprichters van de zinkfabriek in Budel Dorplein het pand. Die ‘geeft’ het aan burgemeester Kolkman, sinds 1917 getrouwd met een dochter van Lucien.
Willem Kolkman besluit het woongedeelte af te bereken en opnieuw op te bouwen. Dat project wordt in 1926 afgerond en dit is buiten een kleinere ingreep in 1941 de situatie die we op de foto zien. Verbouwinkjes volgen midden jaren 50 maar aan de buitenzijde blijft alles grotendeels bij het oude.
Na het vertrek van Kolkman in 1946 is het pand onder andere vanaf 1954 tot 1960 in gebruik als ‘officierstehuis’ voor de militairen van de Van Hornekazerne, later is het noordelijk deel kantoor van de firma Nering Bögel. In 1965 wordt de familie Smeets (van de bekende drukkers) eigenaar van het pand.
In 1969 koopt de gemeente het gebouw aan en volgt er een grote verbouwing, zodat het woongedeelte kan gaan fungeren als burgemeesterswoning. Het pand haalt daarmee zowaar nationaal nieuws als de duurste ambtswoning van Nederland. In 1970 neemt Frans Breekpot, kersverse burgemeester van Weert, er zijn intrek. Wat al die tijd met het meest naar de kanaal gelegen gedeelte gebeurt, is niet duidelijk. Wel is zeker dat dit deel in 1972 met een entree aan de Recollectenstraat onder nr. 5A in gebruik genomen wordt als expositieruimte moderne kunst. De dagelijkse leiding komt in handen van Gerard Knuvelder, de gemeentelijke voorlichtingsambtenaar.
Burgemeester én buurman Frans Breekpot opent de expositieruimte op 8 november 1972. Tevreden gezichten alom over de inrichting en het feit dat er nu eindelijk een podium komt voor de kunsten, zo bericht Het Land van Weert op 2 november 1972. Maar naast enkele leuke weetjes (de vloer is van Keroeweng, een hardhout uit Maleisië en het prijskaartje voor de verbouwing leest ƒ 145.000,00), meldt het artikel ook dat er wat ontevredenheid is over de gang van zaken rond de opening. Die vindt plaats op een woensdag, een doordeweekse dag! Liever had de museumcommissie een opening met meer tamtam gezien en met een expositie met werken van Weerter kunstenaars. Daarentegen heeft het Gemeentebestuur gekozen voor de eerste dag van de presentatie over de Wereldstedebouwdag, met aansluitend een beroepententoonstelling. Geen kunst dus…
En de naam van de expositieruimte? Daar moet men op dat moment nog over nadenken. In de Weerter archieven zijn panden op die locatie aangeduid als ‘Affgebande Huys’, ‘Tiendschuur’ en ‘Jagerswoning’. Men kiest uiteindelijk, zo is wel helder, voor ‘De Tiendschuur’ waarmee ook duidelijk wordt dat op die plek weliswaar ooit een middeleeuwse schuur heeft gestaan voor de opslag van de tienden, maar dat de huidige naam van het gebouw geenszins onafgebroken zo is geweest.
Medio januari 1976 vertrekt Frans Breekpot die de burgemeestersketen heeft overgedragen aan Jo Matti. Die gaat echter elders wonen. De oplossing voor de leegstand wordt gevonden in de verhuizing van de historische voorwerpen van de Maasstraat naar de Recollectenstraat. Op 20 juni 1977 gaat het museumdeel open voor publiek, aanvankelijk voor twee dagen in de week. De officiële opening vindt plaats bij de start van de Culturele Manifestatie op 20 augustus 1977.
Nu, na bijna veertig jaar, vertrekken de voorwerpen weer.
Theo Schers
Erfgoedcluster Weert
Land van Weert rubriek Toen en noow 22 april 2015